Του Απόστολου Κουρουπάκη
Ο Diego Armando Aparicio, διευθυντής του Queer Wave Festival μιλάει στην «Κ» για το φεστιβάλ και λέει πως οι σινεφίλ αλλά και τα ΛΟΑΤΚΙ+ της Κύπρου πολύ σπάνια έχουν πρόσβαση σε ταινίες όπως αυτές που φιλοξενεί το Queer Wave, σημειώνοντας πως και αυτός είναι ένας λόγος που το κοινό ήταν τόσο θερμό και δοτικό στις προηγούμενες διοργανώσεις. Ο Diego αναφέρει επίσης πως είναι ενδιαφέρουσα η τομή μεταξύ των δύο διαστάσεων του Φεστιβάλ: ως ΛΟΑΤΚΙ+ δρώμενο, αλλά ταυτόχρονα και ως ένα φεστιβάλ κινηματογράφου, «γιατί νιώθω ότι υπάρχει στην Κύπρο σίγουρα ένα κοινό που διψά για περισσότερο και από τα δύο».
–Μετά από δύο διοργανώσεις, ποιες είναι οι εντυπώσεις που έχετε αποκομίσει από το κοινό;
–Το πρώτο Queer Wave έγινε online τον Αύγουστο του 2020, και ήταν δύσκολο να νιώσουμε τι αποκόμισε το κοινό μας, όμως νομίζω πως η αίσθηση ότι τόσο η ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα όσο και ο κινηματογράφος συνεχίζουν να υπάρχουν και να εξελίσσονται παρά την πανδημία υπήρχε - και αυτός ήταν ο στόχος. Ωστόσο, η εμπειρία της πρώτης διά ζώσης διοργάνωσής μας το 2021 ήταν κάτι που θα κουβαλάμε για πάντα μαζί μας. Ήταν η πρώτη φορά μετά από ενάμιση χρόνο που συνέβαινε ένα queer event αυτής της κλίμακας ή διάρκειας. Δεν θα ξεχάσω ποτέ τη συγκίνηση που μας έδωσε το κοινό μας την πρώτη νύχτα του Φεστιβάλ, με ένα Χαράτσι κατάμεστο από κόσμο. Πέραν αυτής της ανάμνησης, είναι τρομερά συγκινητικό το πόσους φίλους απέκτησε το Φεστιβάλ σε μόλις δύο χρόνια, και το πόσο συχνά μου αναφέρουν πόσο τους άγγιξαν οι ταινίες από την προηγούμενή μας διοργάνωση.
–Πόσο δεκτικοί είμαστε τελικά ως κοινωνίες σε τέτοιες δραστηριότητες, όπως το Queer Wave;
–Αρκετά νομίζω! Ειδικά οι νέοι μας. Προφανώς αυτή η ερώτηση αφορά τουλάχιστον δύο διαστάσεις του Φεστιβάλ αυτού: αφενός τη διάσταση του ως ΛΟΑΤΚΙ+ δρώμενο, αλλά ταυτόχρονα και το γεγονός ότι μιλάμε για ένα φεστιβάλ κινηματογράφου. Είναι ενδιαφέρουσα η τομή μεταξύ τους, γιατί νιώθω ότι υπάρχει στην Κύπρο σίγουρα ένα κοινό που διψά για περισσότερο και από τα δύο. Κάποτε νιώθω ότι στην Κύπρο λείπουν περισσότερο φίλοι του κινηματογράφου και της τέχνης παρά φίλοι της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας!
Κάποτε νιώθω ότι στην Κύπρο λείπουν περισσότερο φίλοι του κινηματογράφου και της τέχνης παρά φίλοι της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας!
–Η τέχνη εν γένει πώς μπορεί να βοηθήσει στην κατανόηση των queer προβληματισμών;
–Μου έρχεται κατά νου η πορεία μου πριν καταλήξω στον χώρο του κινηματογράφου. Καθ’ όλη τη διάρκεια των σπουδών μου και της εργασίας μου στη φυσική, θυμάμαι να ψάχνω πάντοτε καταφύγιο στις τέχνες και στις κινηματογραφικές αίθουσες – ίσως από ένστικτο ή λόγω μιας δίψας που είχα για κάτι να με αγγίξει συναισθηματικά παρά εγκεφαλικά. Νομίζω ότι οι queer προβληματισμοί (αν δεχτούμε αυτό τον όρο) δεν είναι όλοι όμοιοι – όμως αυτό που στο μυαλό μου μάλλον έχουν κοινό είναι ότι υπερβαίνουν τα όρια της κάθε πιθανής νόρμας. Για μένα λοιπόν αυτή η έννοια της υπέρβασης είναι πιο στενά συνυφασμένη με το συναίσθημα, όλα όσα πηγάζουν από ένα μέρος μέσα μας που δεν μπορούμε πάντα να τα εκλογικεύσουμε και να τα καλουπώσουμε. Νομίζω έτσι είναι που η τέχνη τροφοδοτεί και την ελευθερία της έκφρασης στο τέλος της μέρας: δίνει χώρο στην εξερεύνηση. Τα επιτρέπει όλα χωρίς να αποκλείει τίποτα.
–Η συγκεκριμένη θεματική που πραγματεύεται το φεστιβάλ σας, πώς γίνεται δεκτή από το κινηματογραφόφιλο κοινό;
–Βλέπω τους σινεφίλ της Κύπρου ν’ αγκαλιάζουν το Queer Wave και αυτό είναι κάτι που πραγματικά με συγκινεί. Στο τέλος της μέρας, ο κινηματογράφος δεν διαχωρίζεται σε ΛΟΑΤΚΙ+ και μη. Αυτό που κάνει το Queer Wave όμως είναι ότι δίνει χώρο για ορατότητα σε ιστορίες που για κάποιο λόγο δεν βλέπουν το φως της μέρας συχνότερα στις εμπορικές μας αίθουσες. Ρώτησα κάποτε έναν διανομέα στην Κύπρο γιατί δεν προβλήθηκε ποτέ η ταινία «Love, Simon» στην Κύπρο; Μιλάμε για μια ταινία feel-good, όχι απαραίτητα φεστιβαλική, που απευθύνεται σε νεανικό κοινό – και σίγουρα όχι της κλάσης πολλών trash ταινιών που έτυχε όλοι μας να δούμε στην Κύπρο. Μια ταινία που θα μπορούσε να προσφέρει απέραντη συγκίνηση και να χαρίσει το αίσθημα του ανήκειν σε ένα ΛΟΑΤΚΙ+ έφηβο όπως κανένα άλλο ερέθισμα – στη δική μου εφηβεία τουλάχιστον. Η απάντηση που πήρα ήταν ότι η ταινία κρίθηκε «προβληματική» ή «προκλητική» γιατί έδειχνε δύο έφηβα αγόρια να φιλιούνται στα τελευταία πέντε λεπτά (spoiler). Πότε θα αξίζουν λοιπόν και οι ΛΟΑΤΚΙ+ έφηβοι να έχουν το δικό τους happy ending στα σινεμά μας; Στη φετινή διοργάνωση δώσαμε ιδιαίτερη έμφαση σε ταινίες που αφορούν νεαρά ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα, ακριβώς γιατί είναι κάτι που απουσιάζει αρκετά από την Κύπρο. Οι σινεφίλ αλλά και τα ΛΟΑΤΚΙ+ της Κύπρου πολύ σπάνια έχουν πρόσβαση σε ταινίες όπως αυτές που φιλοξενεί το Queer Wave – και νομίζω είναι και ένας λόγος που το κοινό ήταν τόσο θερμό και δοτικό στις προηγούμενες διοργανώσεις. Πιστεύω ότι οι σινεφίλ έχουν μια θέληση να καλλιεργήσουν βαθιά μέσα τους την ενσυναίσθηση, κάτι που για μένα χτίζει αδιαμφισβήτητα γέφυρες μεταξύ των «εντός» και «εκτός» της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας.
Η νέα γενιά τολμά
–Συμμετέχουν και πέντε ταινίες Κυπρίων δημιουργών, είναι σημαντικός ο αριθμός... άρα σημαίνει πως και σε αυτό το είδος σινεμά, έχουμε εγχώριες φωνές...
–Περισσότερες απ’ ό,τι θα πίστευε κανείς. Υπογραμμίζω επίσης ότι πέντε είναι οι ταινίες που επιλέχθηκαν – υπήρχαν και άλλες υποψήφιες – και είναι όλες πρόσφατες παραγωγές: του 2020-2022. Πέρσι προβλήθηκαν άλλες πέντε κυπριακές queer ταινίες, ενώ είναι και δύο ή τρεις άλλες που κρατώ ήδη κατά νου για το Queer Wave του 2023. Είναι απίστευτα ενθαρρυντικό και συγκινητικό για εμένα το ότι υπάρχει αυτό το ρεύμα καλλιτεχνών και ότι η νέα γενιά τολμά να δημιουργήσει αυτές τις ταινίες που παλαιότερα σίγουρα απουσίαζαν από τον χώρο του κυπριακού κινηματογράφου.
–Ποια είναι η πλέον η εικόνα ενός queer κινηματογραφικού χαρακτήρα;
–Χαίρομαι πάρα πολύ που δεν έχω απάντηση για αυτή σου την ερώτηση! Οι queer χαρακτήρες της διεθνούς κινηματογραφικής σκηνής πλέον παίρνουν τόσες πολλές μορφές που μου είναι αδιανόητο να προσπαθήσω να τους καλουπώσω σε μία πρόταση. Και αυτό σημαίνει διάφορα πράγματα: αρχικά, ότι πλέον υπάρχουν ποικίλες αυθεντικές ιστορίες και έργα από άτομα ΛΟΑΤΚΙ+ που δεν υπόκεινται σε λογοκρισία στον βαθμό που αυτό ίσχυε στο παρελθόν. Έπειτα, σημαίνει ότι η ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα είναι πολλά, πολλά περισσότερα πράγματα από τα rainbow flags που μπορεί να βλέπει κάποιος κόσμος. Είναι άνθρωποι πολυδιάστατοι, σύνθετοι, με επιθυμίες, όνειρα. Το ότι έχουμε φέτος 70 ταινίες από 6 ηπείρους στο πρόγραμμα, μας λέει επίσης ότι η ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα είναι παντού, και καμία αμφισβήτηση των δικαιωμάτων της δεν θα το αναιρέσει ποτέ αυτό.
–Ποια είναι τα κυριότερα εμπόδια στην ελευθερία της έκφρασης για τη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα και τους φίλους της;
–Η Εκκλησία, το εκπαιδευτικό μας σύστημα, και οι πολιτικοί που τα συντηρούν. Οι δογματικές προσεγγίσεις δεν θα έχουν ποτέ θέση σε οποιαδήποτε συζήτηση αφορά την ελευθερία της έκφρασης. Γι’ αυτό και ο χώρος του πολιτισμού επιχορηγείται πάντοτε λιγότερο από οποιοδήποτε άλλον.
Βλέπω πολλές φορές πόρτες ορθάνοιχτες για «εξέχουσες προσωπικότητες» του τόπου μας να σπείρουν ασύστολα το μίσος τους, με την ενθάρρυνση των media. Αντίθετα, δεν ξέρω πόσο συχνά έχει ο κόσμος την ευκαιρία να ακούσει για «queer πραγματικότητες» άμεσα...
–Σε ζητήματα ορατότητας της ΛΟΑΤΚΙ+ σε ευρύτερο επίπεδο πού βρισκόμαστε, έχεις εικόνα;
–Εκτός από το Queer Wave, παρατηρώ περισσότερη συμπερίληψη ΛΟΑΤΚΙ+ θεματικών σε διάφορες δράσεις – εντός και εκτός των τεχνών. Θεωρώ ότι η κοινότητα συνεχίζει σταθερά μια διαδικασία απενοχοποίησης σχετικά με το τι νιώθει άνετα να εκφράζει προς τα έξω, και παρατηρώ ένα κύμα ενδυνάμωσης και αλληλοστήριξης μεταξύ των queer καλλιτεχνών της Κύπρου. Το ότι έχουμε στην Κύπρο διαμαντάκια όπως τη Miss Foxy και άλλες drag queens, το ότι φωτογραφίες του Γιώργου Ράλλη με όλο το genderqueer expression και το glitter του μπαίνουν τακτικά στον Τύπο ή ότι το 5 Lesbians Eating a Quiche της Εβίτας Ιωάννου έκαναν 21 sold-out παραστάσεις τον περασμένο χρόνο - ναι, μου λέει ότι έχουμε περισσότερη ορατότητα και έχουμε λόγους να είμαστε και περήφανοι και αισιόδοξοι για τα όσα έχει επιτύχει η κοινότητα. Το ότι υπάρχουν queer χώροι στην Κύπρο όπως το Καφενείον Ίσον ή το Sessions, με το οποίο διοργανώνουμε και 10 μέρες παράλληλων δράσεων στο φετινό Queer Wave, με κάνουν να πιστεύω ότι καμία ρητορική μίσους και καμία αυθαιρεσία πολιτική ή άλλη δεν θα μπορέσουν να ακυρώσουν τα όσα έχουν γίνει ούτε τα όσα είμαι βέβαιος ότι θα ακολουθήσουν. Προς το παρόν, αν ψάχνετε ΛΟΑΤΚΙ+ ορατότητα, περάστε από την παλιά Λευκωσία.
–Diego, ποιο είναι το βασικότερο που λείπει από τον δημόσιο λόγο σε σχέση με τα queer άτομα;
–Το βήμα ίσως. Το βήμα να μιλήσουμε εμείς μόνα μας γι’ αυτά που μας αφορούν. Βλέπω πολλές φορές πόρτες ορθάνοιχτες για «εξέχουσες προσωπικότητες» του τόπου μας να σπείρουν ασύστολα το μίσος τους, με την ενθάρρυνση των media. Αντίθετα, δεν ξέρω πόσο συχνά έχει ο κόσμος την ευκαιρία να ακούσει για «queer πραγματικότητες» άμεσα, να αφουγκραστεί τον παλμό των ατόμων που τις βιώνουν. Για μένα αυτή είναι η ομορφιά του κινηματογράφου. Μπροστά στο πανί, άγνωστοι μέσα σε μια σκοτεινή αίθουσα, είμαστε ικανοί να αφουγκραστούμε ο ένας τον άλλο όσο δεν τολμούμε τις υπόλοιπες στιγμές της μέρας.
Πληροφορίες
To 3ο Queer Wave τρέχει 25 Νοεμβρίου - 4 Δεκεμβρίου 2022 και θα φιλοξενήσει 23 προβολές.
